Wymuszenie pierwszeństwa jest poważnym wykroczeniem – często jest przyczyną kolizji i wypadków. Zazwyczaj dochodzi do niego na skrzyżowaniu, przejściu dla pieszych, ale też podczas zmiany pasa ruchu czy wyprzedzaniu. Wymuszenie stwarzające realne zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego podlega karze – kierowca otrzyma mandat i punkty karne. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do utraty prawa jazdy. Do wymuszenia dochodzi często na skutek nieznajomości przepisów, ale też niezachowania należytej ostrożności przez kierującego pojazdem.
Czym jest wymuszenie pierwszeństwa?
Polskie przepisy wyraźnie wskazują, kiedy mamy do czynienia z wymuszeniem pierwszeństwa. Jest to sytuacja, w której kierujący pojazdem zmusza innego uczestnika ruchu (może to być zarówno osoba poruszająca się samochodem, jak i pieszy) do wykonania jednej z trzech czynności:
- istotnej zmiany prędkości;
- zmiany pasa ruchu;
- zatrzymania się.
Do wymuszenia pierwszeństwa dochodzi najczęściej na skrzyżowaniu. Przepisy wskazują, jak powinien zachować się kierowca zbliżający się do skrzyżowania – niestosowanie się do tych zasad skutkuje zazwyczaj wymuszeniem pierwszeństwa.
Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony, a jeżeli skręca w lewo – także jadącemu z kierunku przeciwnego na wprost lub skręcającemu w prawo.
Prawo o ruchu drogowym, art. 25 pkt 1.
Przyczyną wymuszenia pierwszeństwa na skrzyżowaniu bywa:
- nieznajomość zasad przejazdu przez skrzyżowanie;
- niezwracanie uwagi na znaki drogowe pionowe i poziome;
- niestosowanie się do sygnalizacji świetlnej;
- błędne interpretowanie poleceń kierującego ruchem;
- niezachowanie należytej ostrożności.
Ważne! Wymuszenie pierwszeństwa może być skutkiem niewiedzy, ale też lekkomyślności, nieostrożności i brawury.
Kiedy jeszcze można wymusić pierwszeństwo?
Z problemem wymuszenia pierwszeństwa spotykamy się także na rondzie (skrzyżowanie z ruchem okrężnym) – i tu przyczyną bywa nieznajomość reguł. Kłopotliwy jest najczęściej przejazd przez większe, bardziej skomplikowane ronda z kilkoma pasami ruchu – w takich przypadkach pojawiają się wątpliwości co do tego, który pojazd ma pierwszeństwo.
Do wymuszenia dochodzi też:
- podczas zmiany pasa ruchu (zajeżdżanie drogi kierowcom znajdującym się już na danym pasie i zmuszanie ich np. do zwolnienia);
- na przejściu dla pieszych (kierujący pojazdem nie ustępuje pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na pasach lub zamierzającemu wejść na pasy);
- podczas wyprzedzania (kierowca źle ocenił możliwości wykonania manewru i zmusił do hamowania, zwolnienia pojazdy nadjeżdżające z naprzeciwka);
- na drodze lub przejeździe dla rowerów (kierowca ma obowiązek zachować ostrożność i ustąpić pierwszeństwa rowerzyście poruszającemu się po drodze dla rowerów).
Kiedy dochodzi do wymuszenia pierwszeństwa względem pieszego?
O wymuszeniu pierwszeństwa w przypadku pieszych mówimy w kilku sytuacjach:
- kierujący pojazdem nie zatrzyma się przed przejściem dla pieszych, by umożliwić im przejście (pierwszeństwo ma pieszy znajdujący się na pasach oraz sygnalizujący zamiar wejścia na nie);
- kierujący pojazdem wyprzedza na przejściu dla pieszych lub bezpośrednio przed nim (jeśli ruch nie jest kierowany);
- kierowca omija pojazd, który zatrzymał się przed pasami w celu umożliwienia pieszym przejścia przez pasy.
Wszystkie opisane przypadki stanowią bezpośrednie zagrożenia dla bezpieczeństwa pieszego – za złamanie przepisów kierowca zostanie surowo ukarany.
Mandat za wymuszenie pierwszeństwa – jak wysoki?
Za wymuszenie pierwszeństwa grozi kara grzywny oraz punkty karne. Jak wyglądają stawki?
- Nieustąpienie pierwszeństwa na skrzyżowaniu – 300 zł i 6 punktów karnych;
- wymuszenie pierwszeństwa na drodze – 300 zł i 5 punktów karnych;
- nieustąpienie pierwszeństwa podczas włączania się do ruchu – 250 zł i 5 punktów karnych;
- niezastosowanie się do znaku „pierwszeństwo dla nadjeżdżających z przeciwka” (B-31) – 100 zł i 3 punkty karne.
Jeszcze poważniejsze kary przewidziano za wykroczenia przeciwko pieszym uczestnikom ruchu drogowego. W takich sytuacjach stawki mandatów są znacznie wyższe, kierowca może też spodziewać się większej liczby punktów karnych.
- Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu dla pieszych lub wchodzącemu na to przejście – 1500 zł (w przypadku recydywy 3000 zł) i 15 punktów karnych;
- nieustąpienie przez kierującego pojazdem, który skręca w drogę poprzeczną, pierwszeństwa pieszemu przechodzącemu na skrzyżowaniu przez jezdnię drogi, na którą wjeżdża – 1500 zł oraz 12 punktów;
- nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przy przejeżdżaniu przez chodnik lub drogę dla pieszych albo podczas jazdy po placu, na którym ruch pieszych i pojazdów odbywa się po tej samej powierzchni – 1500 zł;
- nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przez kierującego pojazdem podczas włączania się do ruchu – 1500 zł;
- nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przy cofaniu pojazdem – 1500 zł;
- nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przez kierującego pojazdem w strefie zamieszkania – 1500 zł;
- niezatrzymanie pojazdu w celu umożliwienia przejścia przez jezdnię osobie niepełnosprawnej, używającej specjalnego znaku lub osobie o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej – 1500 zł i 15 punktów;
- wyprzedzanie pojazdu na przejściu dla pieszych, na którym ruch nie jest kierowany, lub bezpośrednio przed tym przejściem – 1500 zł i 15 punktów karnych;
- omijanie pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu – 1500 zł i 15 punktów karnych.
Ważne! Ponowne popełnienie tego samego wykroczenia w ciągu dwóch lat to tzw. recydywa – kara finansowa jest w takim przypadku podwójna.
Mandat za wymuszenie pierwszeństwa – czy trzeba zapłacić?
Kierowcy przysługuje prawo odmowy przyjęcia mandatu, jeśli uważa, że kara grzywny jest bezpodstawna. Funkcjonariusz powinien poinformować o takiej możliwości, a ukarany może zadecydować, czy przyjmuje mandat.
W przypadku odmowy funkcjonariusz występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie sprawcy zdarzenia. Sąd zadecyduje, czy kara była uzasadniona – kierowca ma możliwość przedstawienia swoich argumentów i racji. Wynikiem postępowania może być znacznie wyższa kara niż grzywna zaproponowana w mandacie.
Co, jednak jeśli kierowca zdecyduje się przyjąć mandat za wymuszenie pierwszeństwa? W takiej sytuacji powinien jak najszybciej uregulować należność – na otrzymanym druku widnieje termin zapłaty, numer konta, na które należy dokonać płatności oraz informacje o konsekwencjach nieopłacenia grzywny.
